İnvert Şurup Makalesi (Almancadan çeviri)

INVERT ŞEKERİN ARI BESLEMESİNDE KULLANILMASI HUSUSU
T. JACHIMOWICZ G. EL SHERBINY
Devlet Arıcılık Eğitim ve Araştırma Kuruluşu Viyana /Avusturya

ÖZET

Asit inversiyonu ile elde edilen invert şeker pratikte Arı beslemesinde çoğunlukla zararlı etki bırakmıştır.Zararlı etki için HMF oluşumu sorumlu tutulmuştur fakat bu ana kadar anlaşılır şekilde isbat edilememiştir.

Bu konunun tesbiti için özel kafeslenen arılara içeriği aşağıda açıklanan arı yemleri verilmiştir.
1) Alışılagelmiş ,asit inversiyonu ile oluşturulan invert şeker 25% su, 30 mg HMF 100 g Şeker başına ve PH değeri 3,9 ölçek 2:1 şeklinde şurup oluşturuluyor.

2) İnvert şeker , sade glikoz,fruktoz ve sakkarozun 7 : 7 : 1 ölçeklerinde , 1:1 olacak şekilde suda çözünmesi ile oluşturulan.(Model invert şeker)

3) Aynı Model invert şekerin 1:1 su ile oluşturulması ve pH değerinin 3,9 olarak ayarlanması (standart arı yemi)

4) Standart Yemler sade olarak HMF ilave edilmiş (3,15 ve 75 mg 100 g şurup başına

Ölüm oranı alışılagelmiş invert şeker şurubunda önemli miktarda idi,HMF siz şuruplarda ise çok az miktarda idi,bununla birlikte tüketilen şurup miktarında şuruplar arasında belirgin bir fark yoktu.

Ölüm oranı şuruptaki HMF oranı arttıkça artıyor, arıların ölüm oranıyla şuruptaki HMF oranı arasında doğrusal eğri yapısında bir artış var.

İçerisindeki HMF oranı 100 g şurupta 3 mg olan şurupta arıların ömrü bakımından içerisinde HMF hiç olmayan şurupla arasında tesbit edilebilen bir fark görülmedi.

Aynı şekilde 100 g da 15 mg HMF olan Standart arı yemi ile Endüstriyel olarak üretilmiş yine içerisinde 100 g da 15 mg HMF ihtiva eden şurup arasında arı ömrü bakımından tesbit edilebilen belirgin bir fark yoktu.

Denemeler arıların ömrü açısından asit inversiyonu ile oluşturulan yemlerde HMF nin etkin rolünü isbat etmiş oldu,aynı şekilde 100 g da 3 mg yani 100 g şeker için 6 mg HMF nin zararsız olduğunu.

1. GİRİŞ ve PROBLEMİN TESBİTİ

Bal pudra şekeri karışımı ile oluşturulan keklerin arı yemi olarak kullanımı özelliklede ana üretimindeki kullanımı o kadar faydalı olduki ,artık bu tür yemlerin kullanımı kaçınılmaz.Bu kekler ince olarak kıyılmış pudra şekeri ile balın 5:1 oranında karıştırılıp yoğurulması ile oluşturulmaktadır.Ve çörek formu şeklinde cercevelerin üstüne konarak arılara verilir.

Balın pahalı oluşundan dolayı kek yapımında alternatif ucuz malzemeler araştırmak mantıklı,yalnız içerik olarak arılara uygun olmak kaydıyla.

Bu amaçla ilk olarak akla invert şurup gelmektedir,bildiğimiz çay şekerinden teknik proseslerle elde edilmektedir.Sakkarozun enzim ile inversiyonu sonucu yada şeker-su karışımının kısa süreli kaynatılması ile asit inversiyonu ile belli miktarlarda organik veya inorganik asit kullanılarak elde edilir.

Enzim inversiyonu ile elde edilen ürünler kullanılan enzimden dolayı pahalıya mal olmaktadır fakat bunun yanında arılar için zararlı hiçbir yan ürün oluşmamaktadır.Asit inversiyonu ile oluşturulan ürünlerde ise arıların zarar görmesi söz konusudur (BAILEY,1966).Konunun merkezinde ise asit etkisi ile oluşan HMF bulunmaktadır.

Asit inversiyonunda değişik oranlarda HMF oluşmasının ana sebebi ise Hidrojen konsantrasyonu ve ısı ne kadar yüksek olursa HMF oranı da o oranda yüksek oluşuyor.Bu şekilde M.GONNET (1963) de 100 g şurup için 250 mg HMF buna karşın A.M.PIETTE (1965) de 100 g şurup için 1 ile 440 arasında değişen değerler bulmuştur.

Şunu da belirtmek lazım balın doğal yapısından dolayı içerisinde pH 3-5 arasında asit bulunmaktadır dolum yapmak ya da depolama esnasında 10 dereceyi geçen uygun olmayan sıcaklıklara ulaşıldığında HMF oluşabilmektedir.

Son senelerde arıcılara endüstriyel olarak asit inversiyonu ile üretilen invert şuruplar ucuz fiyatlara sunulmuştur.Bu konuda arıcılara kendi invert şuruplarını üretebileceği tarifler (asit inversiyonu ile invert şurup) yapılmıştır (K.WEISS 1968).

1971 yılında Viyana Devlet araştırma ve eğitim kurumu tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada endüstriyel olarak hazırlanmış invert kek ile bal ile yapılmış olan kek mukayese edildiğinde güzel bir havada kek tüketimi ,mum örme ,yavru alanı açısından hiçbir fark görülmemiştir.Fakat hava kötü olduğunda arılar kovan içinde kalmak zorunda olunca endüstriyel olarak hazırlanan invert kekte , kek tüketimi ,mum örme ve yavru alanı açısından olumsuzluk gözlendi.Ana arı kaybı ve bazı kovanların terki de gözlemlendi.Az sayıdada da olsa çok miktarda arı ölümü gözlemlendi.Özellikle özel izole dölleme alanlarında bu daha belirgin şekilde gözlemlendi.İnsan bu tür hazırlanan invert keklerdeki olumsuzlukları ,arılar üzerindeki olumsuz etkileri hissediyor.

Asit inversiyonu ile oluşturulan invert şurubun arılara etkisini ilk olarak L.BAILEY (1966) araştırdı.

BAILEY organik yada inorganik asitlerin sakkaroz ile kullanımı sonucu oluşturulan inversiyonlarda arıları toksik olarak etkileyen bazı maddelerin oluştuğunu tesbit etti.
Asitlerin kendisi ve bikarbonat ile nötralize edilmeleri sonucu oluşan tuzlar zararsızdır.O zaman akla oluşan HMF ve HMF nin devamında oluşan Lavulin asiti ve karınca asidi gelmektedir.S.W Mc KIBBINS (1958) yaptığı bir araştırmaya göre Lavulin ve karınca asidi zararlı olamaz Geriye toksik olarak etki edebilecek sadece HMF kalmaktadır.BAILEY kendi araştırmasında kullanılan asit inversiyon ürünleri ile arı ölümleri arasında bir bağlantı kursada HMF nin etkin rolünü göz ardı ediyor.Araştırmada kullanılan invert şuruplardaki HMF oranın düşük olduğunu arılara zarar vermeyeceğini inversiyon aşamalarında oluşan farklı bir maddenin oluşabileceğini ve arı ölümlerine de bunun neden olmuş olabileceğini belirtiyor.

İnvert şurpların arılarda kullanımını yargılayabilmek için fruktoz ve glikoz karışımları kullanılarak elde edilen ürünlerdeki HMF oranlarını irdelemek gerekir.

Bu arada K.WEISS (1968) arıcılara pratik olarak asit ile şeker şurup karışımından nasıl invert şurup yapılacağını tarif etti.Kafeslenmiş arılar ile yapılan bir deneme sırasında WEISS %50 şeker içeren değişik invert şuruplar elde etmiştir.O 1 kilo şeker 1/2 litre suyu 30 dakika kaynattıktan sonra sırasıyla 0,5 gram fosforik asit,tartarik asit ,limon asidi ve laktik asit katarak invert şuruplar oluşturdu.Karşılaştırma yapabilmek için sade şeker-su şurubu ve endüstriyel olarak üretilmiş invert karışım da hazır bulunduruldu.Deneme yapılan kafeslenmiş arılarda sırasıyla arı ölümleri ve oranları aşağıdaki gibidir:
Enaz ölüm sade şeker-su karışımı kullanılan arılarda tesbit edildi.Sonrasında sırasıyla laktik asit,limon asidi ,tartarik asit ve fosofrik asit kullanılarak elde edilen invert şuruplar gelmekte.
En fazla ölüm ise endüstriyel olarak hazırlanan invert şurupta meydana gelmekte.

Bu sonuçlara göre WEISS arılara en az zarar veren Laktik asit kullanımını arı yemi yapımında önermektedir.

Yalnız WEISS çeşitli asitleri araştırırken kullandığı asidik çözelti miktarı hep aynı gramajda idi .Fakat pH olarak değerleri incelenmedi.Bundan dolayı pH değerleri ve HMF oluşumundaki etkilerinin araştırılması gereklidir.

Şu ana kadar yapılan araştırmalardan aşağıdaki konunun açık kaldığı anlaşılmaktadır.

Asit inversiyonu ile oluşturulan invert şurupların arılar üzerindeki olumsuz etkisi

a)Hidrojen konsantrosyanından mı (pH)
b)Hidrojen konsantrasyonuna bağlı olarak oluşan HMF den mi?

% dikey sütun arıların yüzdelik ölümü, yatay sütun geçen gün

.................. sade şeker-su şurubu

________ laktik asit ile elde edilen invertşurup

_._._._._._ limon asidi ile elde edilen invertşurup

_.._.._.._.. tartarik asit ile elde edilen invertşurup

_..._..._..._ fosforik asit ile elde edilen invert şurup +.+.+.+.+.+ endüstriyel olarak üretilen invert şurup

Bunun gereği olarak yapılacak çalışma üç bölümden oluşmaktadır;

1.Bölüm(A) K.WEISS (1968) tarafından yapılan çalışmanın tamamlanması ;değişik asit ilaveleri ile oluşturulan invert şekerin arı beslemesinde kullanımı ile oluşan arı ölümlerine kullanılan şuruptaki pH ve HMF değerlerinin etkisinin sonuçlarının tamamlanması

2.Bölüm (B) (1972) Kafeslenmiş arılardaki aşağıdaki yemler ile yemlenmesi sonucu oluşan ölümlerin

a) Endüstriyel olarak hazırlanmış invert şurup
b) Sentetik olarak hazırlanmış şurup glikoz,fruktoz ve sakkaroz karışımı ile oluşturulan

c) b deki arı yeminin limon asiti ilavesi ile pH değerinin 3,9 a ayarlanması

3.Bölüm (1973 ve 1974)

Kafeslenmiş arılardaki ölümlerin aşağıdaki yemlerin kullanımında gözlemlenmesi

a) Standart arı yemi pH 3,9

b) Standart arı yemi 3 mg HMF 100 g için içeren

C) 15mg HMF 100 g için içeren

d) " " 75mg HMF 100 g için içeren

e) Endüstriyel olarak üretilmiş arı yemi

II.Kendi yaptığımız araştırmalar

A.- K.WEISS (1968) tarafından hazırlanan asit inversiyonu ile üretilen invert şurupların pH ve HMF konsantrasyonu açısından incelenmesi

Malzemeler

Sakkaroz (rafine edilmiş normal şker)

Laktik asit ,%90 saflıkta DAB.6 limon asiti,tartarik asit fosforik asit

İki defa damıtlmış edilmiş su

DENEME UYGULAMASININ YAPILIŞI

Yukarıda saydığımız asitlerden 0,5 g su ile karıştırıldı ve 500 ml de sabitlendi.Bu çözeltilerde pH değerleri Tablo 1 tesbit edildi.

100 ml olan asit-su çözeltilerinde 200 er gram sakkaroz ısıtılarak ilave edildi , 30 dakika boyunca hafif ısıda kaynatıldı.Çözeltiler soğutulduktan sonra %20 su ihtiva edecek şekilde ayarlandıktan sonra pH değerleri ve içerdikleri HMF incelendi.

Bunun üzerine her 20 g çözelti için (kuru miktar göz önünde bulundurulmuştur) su ile karıştırıldı ve karışımlar 100 ml ye ayarlandı.pH değerleri PHILIPS cihazı ile ölçüldü,HMF değerleri ise uluslararası standart ölçüm sistemine göre yapıldı (O.WINKLER 1955)

Sonuçlar

Tesbit edilen değerler Tablo 1 de

Münakaşa

Eğer bulduğumuz değerleri K.WEISS bulduğu değerlerle karşılaştırırsak görüyoruzki invertşurup taki pH değeri ve HMF değerleri ne kadar yüksek ise o kadar olumsuz etki söz konusudur.

Geriye sadece bu iki maddeden hangisinin invert şekerde arılar için olumsuz etkiyi oluşturduğunu araştırmak kaldı.

B.-Arıların asit inversiyonu ile elde edilen invert şeker,asit ilavesiz invert şeker ve ticari olarak üretilmekte olan invert şeker ile beslenmesinde oluşan ölüm oranları durumu;

Malzemeler

Arılar

Denemede kullanılan arılar aynı ana arılardan üretilme 4 karniyol kovandan oluşturumuştur.Bu amaçla bu kolonilerde çıkmaya hazır kapalı yavrulu çerceveler üzerlerindeki arılar silkelendikten sonra kullanıldı.2mm mesafeli ızgara kullanılarak vede kapalı yumurtalardan 6mm boşluk bırakılarak kafes içine alındı rahatca yavruların gözden çıkabilmeleri için,daha sonra tekrar kovan içine yerleştirildi cerceve uygun sıcaklıkta yavruların doğması için.Üç gün sonra deneme için yeterli miktarda yavru doğmuştu.

Denemede yakın zamanda doğan ,Sıfır- üç günlük işçi arılar kullanıldı bunun sebebi benzer özelliklere sahp arılarla denemeyi yapmak.İşci arılar yazın ortalama 40 gün yaşarlar,bunu yapmasak yaşlı işci arılardan dolayı yanlış sonuçlara ulaşırdık.

Deneme Kafesleri

Kafesler 17x17x4,5 bir tarafı arı ızgarası diğer tarafı ise hareketli cam plakadan oluşmakta.Üst tarafta ise 15 mm çapında yemleme için borular bulunmaktadır.Alt tarafta ise 35x15x10 mm kabuk formunda soya unu balmumu ile arılara verilmekte.

Kuluçka dolabı

Hereaeus marka kuluçka dolabı (40x40x30) kullanıldı,30 dereceye ayarlanmış olan.

Yemleme Boruları

10cm uzunluğunda 14mm dış çapında cam borular kullanıldı,14 ml sıı alan 10 ml de bir işareti bulunan .Cam boruların ucunda arıların yemi yiyebilmeleri için 1mm boşluk bulunmaktadır.Cam boruların üst tarafı plastik tapa ile sıkıca kapatılmaktadır.

Kullanılan Yemlerin içeriği

Aşağıdaki maddeler arı yemlerini oluşturmada kullanıldı

Damıtılmış su

D(+) Glikoz Hidrat (C6H12O4+H2O),ÖAB9

D(-) Fruktoz ,kristalize olmuş ,DAB 7

Sakkaroz (rafine edilmiş şeker)

Limon asidi,analiz için

Ticari invert şeker olarak Laevosan firmasına ait aşağıda içeriği olan invert şeker

Glikoz 35,6%

Fruktoz 34,3%

diğer şekerler

sakkaroz 5%

Mineraller 0,03%

su 24,9 %

pH 3,9 %

Kendi araşrırmamız olarak ilaveten :HMF 22,1 mg 100 g invert şeker başına (yada 30,0 mg HMF 100g kuru şeker başına)

Denemenin yapılışı

12 arılı kafes 4 gruba ayrıldı,her gruptaki 3 arılı kafes 100 genç arı (0-3 günlük) ile dolduruldu.

Daha sonra cam borular ile Arı yemi I,II ve III ile beslendi.Arılar için hayati önemi olan albumin ihtiyacı için kafes tabanlarına uygun şekilde soya unu konumlandırıldı.Deneme süresi boyunca tabandaki soya unu hergün yenilendi.

Arı Yemleri su şeker oranı 1:1 olacak şekilde oluşturuldu.

Arı yemi 1) invert şeker şurubu asit ilavesiz

770 g Glikoz hidrat

700 g Fruktoz

100 g Sakkaroz bu karışım "model invertşeker şurubu" olarak 1430 ml damıtılmış suda çözündü

Arı yemi 2) invert şeker şurubu asit ilaveli Yine arı yemi 1 ) de kullanılan karışımın aynısı 1430 ml damıtılmış suda çözündü ,ayrıca 10% kontrol cihazı gözetiminde pH 3,9 olacak şekilde limon asidi ilave edildi.Bu değer aynı zamanda Laevosan firmasına ait invertşeker asitlik oranına eşdeğerdir.

Arı yemi 3) Ticari olarak üretiln endüstriyel invertşeker karışımı 25% su ağırlıkca 2:1 ölçeğinde ilave edilmiştir.1000g Laevosan -invertşeker 500 ml damıtılmış suda çözünmüş.Karışımın HMF değeri 100 g için 15 mg olarak ayarlanmıştır.

Bütün arı yemleri buzdolabında +5 C de muhafaza edildi.

Denemenin başlangıcı olan 3 Mayıs 1972 de,cam yemleme borularından 10 ar ml arı yemi dikkatlice kafeslere verildi ve kafesler kuluçka dolabına kondu.

Bu günden sonra dikatlice kafeslerde ölen arılar tabandaki hareketli cam açılarak cımbız benzeri alet ile alınarak sayıldı.Aynı şekilde hergün cam borulardaki kalan yemler temizlendi.Kuluçka dolabı ile aynı ısıdaki yem ile doldurulup tekrar kafeslere verildi.

Bu süreç herhangi bir kafesteki 100 arının tamamı ölene kadar devam etti.Bu 24. gün sonunda ,27.05.1972 arı yemi III kullanıldığı kafeste gerçekleşti.

Sonuçlar

Abb.2 grafiğinden kolayca anlaşılacağı üzere asit ilaveli yada asit ilavesiz oluşturulan invertşeker arı yemlerinde arı ölümü bakımından benzer durum gözlendi,buna karşın endüstriyel olarak oluşturulan invert şeker karışımında arı ölümü ani bir yükseliş göstermekte.

24.günün sonunda bulunan ortalama arı ölümü değerleri asit ilavesiz invert arı yemi 18,5% , asit ilaveli invert şeker arı yemi karışımında 20 % , endüstriyel olarak oluşturulmuş yemde 99,25 %.

İstatiksel değerlendirme için Chi-Quadrat yöntemi kullanıldı formül aşağıdadır:(A.E MAXWELL 1961).

X2 = N (ad - bc- 0,5 N) 2/ (a+b) (c+d) ( a+c) (b+d) F.G = 1

a: A denemesinde ölen arı sayısı

b: A denemesinde yaşayan arı sayısı

c: B denemesinde ölen arı sayısı

d: B denemesinde yaşayan arı sayısı

N:A ve B denemelerinde kullanılan toplam arı miktarı

Münakaşa

Chi-Quadrat değeri 1.F.G için alpha<0,05 alpha ="0.05" x2="3,841">

Arı yemi I ile II karşılaştırıldığında Chi-Quadrat değeri olan 0,189 bulunur.Bunun anlamı arı ölümü açısından her iki yemin tesbit edilebilen farkı yoktur.Buna göre asidik oranın pH 3,9 arı ölümü üzerine etkisi yoktur.

Arı yemi Ive III ya da II ve III karşılaştırıldığında Chi-Quadrat değeri 78,132 veya 518,493 gibi belirgin çıkıyor.Bunun anlamı arı ölümlerinin sebebi arı yeminin içeriğinden kaynaklanmaktadır.Arı yemi III endüstriyel olarak üretilen arı yemi asit etkisi haricinde arı ölümüne sebep olan başka bir madde ihtiva etmektedir.

C-Arı Ölümlerinin invert şekerdeki HMF oranının kontrollü değiştirilmesi esnasında gözlemlenmesi

Malzemeler

Arılar

Denemede kullanılan arılar ,aynı B denemesinde olduğu gibi çıkmaya hazır kapalı gözlerden oluşturulmuştur.Deneme 1973 yılında deneme 5 arı ailesi ile yapılmıştır ve 1974 yılında 7 arı ailesi ile tekrar edildi.

Arı kafesleri ,kuluçka dolabı ve yemleme için kullanılan cam borular B denemesinde olduğu gibi kullanıldı.

Arı yemlerinin oluşturulmasında B denemesinde kullanılana ilave olarak 5-Hydroxymethyl-2furaldehyd(HMF) Merck-Schuhardt kullanıldı.

Denemenin Yapılışı

25 arı ailesi 5 gruba ayrıldı yine B denemesinde olduğu gibi 100 er genç işci arı kafeslere kondu ve cam borular ile arı yemleri (1-5 ) ile beslendi.Arı yemleri şu şekilde oluşturuldu:

Arı yemi 1) B denemesindeki arı yemi II ile aynı içerikteki karışım yani pH değeri 3,9 olan "standart arı yemi"olarak tanımlanan invert şeker.

Arı yemleri 2,3 ve 5 aşağıda izah edilen HMF ilavesiyle oluşturulmuştur.300 mg HMF 200 g standart arı yemi ile çözündü.Bu karışım buzdolabında +5 C de muhafaza edilmiştir.Bütün arı yemleri karıştırıldıktan sonra cam boru ile yemlemeler yapıldı.

Arı yemi 2) İnvert şeker karışımı 3 mg HMF 100 g karışımda olacak şekilde 98 hacim standart arıyemi 2 hacim HMF karışımı

Arı yemi 3) İnvert şeker karışımı 15 mg HMF 100 g karışımda olacak şekilde 90 hacim standart arıyemi 10 hacim HMF karışımı

Arıyemi 4) Ticari olan invert şeker (Laevosan invert şeker) .B denemesinde kullanılan arıyemi 3 ün aynısı.

Arıyemi 5) İnvert şeker karışımı 75 mg HMF 100 g karışımda olacak şekilde 50 hacim standart arı yemi 50 hacim HMF karışımı

Karışımlar ihtiyac miktarında hergün oluşturuldu.Diğer aşamalar,cam yemleme borularının doldurulması,alınması,ölen arıların sayımı,yemlerin yenilenmesi aynen B denemesinde olduğu gibi yapıldı.

İlk deneme 5 arı ailesi ile 4.5.1973 te başladı ve 20 gün sonra 24.5.1974 te sonlandı.Bu bir kafesteki tüm arıların öldüğü andı,bu ise kesin olarak arı yemi 5 in kullanıldığı kafesti.

İkinci deneme 7 arı ailesi ile 5.5.1974 yılında başladı ve 25.5.1974 te sonlandı,35 arılı kafes kullanıldı diğer herşey aynı.Yine deneme 20 günde sonlandırıldı çünkü arıların ömrünün yarısını ifade ettiği için.

Sonuçlar

1973 ve 1974 yıllarında yapılan denemelerde arı ölümü bakımından ortaya benzer sonuçlar çıktı (Abb.3 ve 4).Grafiklerde görüldüğü üzere arı yemindeki HMF oranı arttıkça arı ölümü artmakta.Arı yemi 2 de yani HMF enaz (3mg) olan yem ile HMF olmayan yem arasında fark belirsiz.Arı yemi3 15 mg HMF içeren arı yemi ile ticari olarak üretilen içeriğinde 15 mg HMF içeren invert arı yemi arasında fark yok denecek kadar az.

Çıkan sonuçlar;20 gün içindeki ortalama arı ölümleri (tablo3) de net olarak ortaya çıkmakatadır.Koordinat sisteminde logaritmik grafiğini çizersek tablonun HMF oranı ile ölüm oranı arasında doğrusal bir artış şeklinde eğri ortaya çıkar bu konuyu daha iyi anlamamızı sağlar.(Tablo4 Abb.5)

İstatiksel değerlendirme B denemesinde olduğu gibi Chi-Quadrat yöntemi ile elde edildi.Sonuçlar Tablo5 ve Tablo6 da.

Münakaşa

Tablolardan çıkan sonuç ;Arı yemleri 1,2,3 ve 4 arasında belirgin fark yok,istatiksel olarak.Diğer bütün durumlar için kesinbir fark olduğudur.Bu 3mg HMF ihtiva eden arı yemleri (arı yemi2) içerisinde hiç HMF olmayan arı yemi(arı yemi1) ile aynı etkiyi yapar anlamını taşır.

Aynı şekilde sentetik olarak içerikleri tek tek ilave edilen 15 mg HMF içeren invert şeker ile (arıyemi3),ticari olarak üretilen 15 mg HMF ihtiva eden invert şeker (arıyemi4) aynı etkiye sahiptir.

Tablo 7 den ayrıca 1973 (1',2',3',4',5') ve 1974 (1,2,3,4,5) karşılaştırıldıında 1-1'_5-5' arasında olduğu gibi 1,2 ve 3,4 arasında belirgin fark yoktur. Bu açıdan 1973 ve 1974 yıllarında yapılan denemeler birbirini teyid etmektedir.

Sonuç olarak şunu kesin olarak söyleyebiliriz arıların ölmesine kesin olarak HMF nin etkisi vardır, HMF ne kadar yüksek ise ölüm oranı o kadar yüksek oluyor. 3mg HMF içeren invertşurup ile HMF siz invert şurup arasında arı ölümü açısından bir fark yoktur.

İnvert şurup hazırlanırken kesinlikle arılara etkisi bakımından içerdiği HMF göz önünde bulundurulmalıdır.

Şubat 1975